«این علم نوری است که خداوند آن را به دل هر که بخواهد می‌افکند»

گویی در وصف اینان است که امیرالمومنین (علیه السلام) فرموده است:

«علم با بصیرت حقیقی به آنان روی آورده و با آرامش یقین همدل و همدم شدند و آنچه را کامرانان درشت و دشوار

شمردند آسان و ملایم دانستند و با آنچه نادانان از آن وحشت دارند انس گرفتند و در دنیا با بدنهایی همنشین شدند

که جانهای آنها به جایگاه اعلی (ملکوت) آویخته است»

خلاصه آنکه تا قلب تزکیه و پاکسازی نشود این نوع معرفت برایش حاصل نخواهد شد، و همانگونه که نماز که عبادت

ظاهر ست جز با پاک ساختن تن ز نجاست ظاهری درست نیست، عبادت باطن نیز جز بعد از تطهیر درون از نجاست

باطنی که همان اخلاق زشت و صفات ناشایسته است صحیح نیست. پس گفتار پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم)

که « دین بر پاکیزگی نهاده شده است» به ازاله هر دو نجاست دلالت دارد.

و در این حدیث که «پاکیزگی نیمی از ایمان است» مراد طهارت باطن از اخلاق زشت و ناشایسته است، و نیم دیگر

ایمان آراستن باطن به صفات شریف و شایسته و آباد ساختن آن به انجام وظایف و طاعات است.

از آنچه گفته شد روشن می‌شود که دانشی که از راه مجادلات کلامی و استدلالات نظری، بدون زدودن دل از زنگارها و

آلودگیها، به دست آید خالی از تیرگی و تاریکی نیست، و سزاوار نیست که نام یقین حقیقی که برای نفوس پاک حاصل

می‌شود بر آن نهند، زیرا یقین حقیقی ملازم نور و بهجت و عدم التفات به غیر خداست، و تیرگی دل که ناشی از صفات

ناشایسته است مانع نورانیت و انکشاف حقایق است. پس باید در تزکیه و آراستن نفس بسیار کوشید تا درهای

هدایت گشوده شود و راه‌های معرفت روشن گردد، چنانکه خدای سبحان می‌فرماید:

«آنان که در راه ما بکوشند به راههای خویش هدایتشان می کنیم.»

برگرفته از کتاب «علم اخلاق اسلامی» (گزیده‌ای از جامع السعادات تالیف: ملا مهدی نراقی)، ترجمه: سید جلال

الدین مجتبوی